Rygorystyczne wymagania energetyczne w stosunku do nowo wznoszonych domów oraz domów rozbudowywanych i modernizowanych zmuszają do stosowania materiałów o wysokich parametrach izolacyjności termicznej, oraz poszukiwania sposobów ograniczania zapotrzebowania domów na energię z zewnętrznych źródeł. Jednym z takich sposobów jest rekuperacja, czyli odzysk ciepła z urządzeń wentylacji mechanicznej. Jakie rekuperatory wybrać i na co zwrócić uwagę przy zakupie i montażu tych urządzeń?
Jak działa rekuperacja?
Rekuperacja jest elementem systemu wentylacji mechanicznej. Powietrze zużyte wędruje przewodami wentylacyjnymi do rekuperatora, gdzie w wymienniku oddaje ciepło czystemu powietrzu pobieranemu z zewnątrz budynku w taki sposób, że strumienie powietrza zużytego i świeżego nie mieszają się. Wymuszony obieg powietrza w budynku poprawia sprawność wentylacji i zapobiega gromadzeniu się wilgoci. Najlepszym rozwiązaniem jest instalacja wentylacji mechanicznej z rekuperacją na etapie wznoszenia budynku. Unika się wtedy kosztów spowodowanych koniecznością adaptacji pomieszczeń i montażu przewodów rozprowadzających powietrze.
Rekuperatory – rodzaje
Rekuperatory różnią się budową wymiennika ciepła, który jest najważniejszą częścią urządzenia. Z tego względu wyróżniamy:
- Rekuperatory z wymiennikiem krzyżowym, w których przewody służące do przesyłania powietrza czystego i zużytego krzyżują się w wymienniku. Dla zapewnienia większej sprawności odzysku ciepła wymienniki łączy się szeregowo. Ze względu na prostą budowę i mniejsze gabaryty rekuperatory z wymiennikami krzyżowymi mają niższą cenę. Wymagają zabezpieczenia przed szronieniem przy temperaturach zewnętrznych poniżej -5°C.
- Rekuperatory z wymiennikiem przeciwprądowym, w których powietrze wchodzące i wychodzące z budynku płyną w przeciwległych kierunkach. Zapewnia to dłuższą i bardziej skuteczną wymianę ciepła. Urządzenia te są odporne na szronienie zimą. W niektórych modelach (rekuperatory entalpiczne) dodatkowa membrana pozwala odzyskać też część wilgoci, zapobiegając nadmiernemu wysuszeniu powietrza w sezonie grzewczym.
- Rekuperatory z wymiennikiem obrotowym (bębnowe) to urządzenia, w których powietrze usuwane z budynku przechodzi przez obrotowy wymiennik, oddając ciepło i wilgoć. Przez ten sam wymiennik tłoczone jest z czerpni powietrze czyste. W efekcie oba strumienie powietrza częściowo się mieszają. Rekuperatory bębnowe, pomimo wysokiej wydajności, są rzadko stosowane w budynkach mieszkalnych ze względu na większe rozmiary i konieczność stałego zasilania wirnika.
Podstawowe parametry rekuperatorów
Do najważniejszych parametrów rekuperatorów należą:
- Sprawność odzysku ciepła, którą podaje się w procentach. Rozporządzenie Komisji UE Nr 1253/2014 ustala, że począwszy od 2018 r. wszystkie nawiewno-wyciągowe systemy wentylacyjne muszą mieć sprawność co najmniej 73%. Sprawność odzysku ciepła określa, jak się ma różnica temperatur powietrza nawiewanego i powietrza na zewnątrz do różnicy temperatur powietrza wywiewanego i powietrza na zewnątrz.
- Moc urządzenia i klasa energooszczędności to parametry, które pozwalają oszacować finansowe oszczędności związane z zastosowaniem rekuperatora. Rekuperacja co prawda pozwala znacznie zmniejszyć wydatki na ogrzewanie budynku, ale praca urządzenia wymaga dostarczenia energii elektrycznej.
- Wydajność rekuperatora (w m³/h) musi być dostosowana do wielkości pomieszczeń i liczby przebywających tam osób. Zgodnie z §149 pkt 1. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2019 poz. 1065) strumień powietrza nawiewanego nie może być mniejszy niż 20 m³/h na osobę i różni się w zależności od przeznaczenia pomieszczenia (większy ruch powietrza musi być zapewniony w łazience i w kuchni). Wentylacja musi zapewniać czasowe zwiększenie wymiany powietrza do 120 m³/h.
- Spręż dyspozycyjny wyrażony w paskalach (Pa) określa możliwość pokonywania oporów powietrza, jakie występują w przewodach wentylacyjnych. Każde załamanie biegu kanałów wentylacyjnych lub rozgałęzienie utrudnia przepływ strumienia powietrza.
- Poziom emisji hałasu jest cechą rekuperatora, która może być uciążliwa dla domowników i otoczenia, szczególnie w nocy. Normy określają, że dopuszczalny poziom hałasu w pomieszczeniach mieszkalnych nie może być wyższy niż 25 dB w nocy i 35 dB w ciągu dnia, a w kuchni i łazience może wynosić maksymalnie 40 dB.
Zgodnie z normami unijnymi wszystkie rekuperatory muszą być wyposażone w automatycznie działające obejście wymiennika ciepła (by-pass), gdy temperatura na zewnątrz jest zbyt wysoka.
Jakie korzyści daje rekuperacja?
Właściwie dobrana i zamontowana rekuperacja zapewnia:
- skuteczną wymianę powietrza bez utraty ciepła i równomierne ogrzewanie pomieszczeń;
- aktywną ochronę przed wnikaniem zanieczyszczeń pyłowych (smogu) z zewnątrz;
- ochronę przed zawilgoceniem, rozwojem pleśni i grzybów;
- szybkie usuwanie nieprzyjemnych zapachów;
- realne zmniejszenie kosztów ogrzewania o ok. 30%.
Warto pamiętać o tym, że wydatki na zakup i montaż rekuperacji podlegają odliczeniu od dochodu w ramach tzw. ulgi termomodernizacyjnej.